Rajabi بهمن رجبی 19 شهریور 1404 درگذشت

بهمن رجبی Rajabi

(۷ اسفند ۱۳۱۸ – ۱۹ شهریور ۱۴۰۴) نوازندهٔ صاحب سبک و مدرس تمبک اهل ایران بود.

از آثار او  Rajabiدر زمینه تک‌نوازی تمبک می‌توان به قطعهٔ «گفتگوی چپ و راست» اشاره کرد که در کتاب آموزش تمبک وی (جلد ۲) موجود است. از ابداعات او در تکنیک نوازندگی تمبک می‌توان به افزودن ۱۱ نوع ریز اشاره کرد.

• آموزش تمبک جلد اول (شامل دورهٔ ابتدایی و متوسطه). ناشر: انتشارات سرود. تهران.
• آموزش تمبک جلد دوم (شامل دورهٔ عالی و فوق عالی). ناشر: انتشارات سرود. تهران.
• تمبک و نگرشی به ریتم از زوایای مختلف. ناشر: انتشارات سرود. سال انتشار ۱۳۵۶. تهران.

• نوازندگی تمبک در قطعهٔ سواران دشت امید اثر حسین علیزاده. ناشر: ماهور.
• گفتگوی چپ و راست، با همراهی فربد یدالهی. ناشر: ماهور
• نوازندگی تمبک در آلبوم در مکتب عشق، به آهنگسازی مازیار شاهی ناشر: آوای چکاد
• نظم وزن، تکنوازی تمبک بهمن رجبی Rajabi، ناشر آوای باربد.
• آوای چکاد، پاسداشت و احترام به نیم قرن تلاش بی‌وقفه معلم هنر تمبک‌نوازی، بهمن رجبی Rajabi با همراهی علیرضا جواهری ناشر: آوای چکاد
• گلچین یک و دو، مجموعه آثاری از استاد رضا شفیعیان برای سنتور، بهمن رجبی  Rajabi با همراهی علیرضا جواهری ناشر: آوای چکاد

بهمن رجبی Rajabi اشعاری نیز به طنز سرایید که از جمله آن‌ها می‌توان از «صدای پای دمبک» نام برد که اشاره‌ای دارد به صدای پای آب سهراب سپهری.

بهمن رجبی Rajabi بر اثر عارضه قلبی در ۱۹ شهریور ۱۴۰۴ در سن ۸۵ سالگی درگذشت.

تأثیرگذاری در موسیقی و نوآوری‌های ساز تمبک

بهمن رجبی علاوه بر نوازندگی، نویسنده‌ای صاحب سبک و پژوهشگر موسیقی ایرانی بود. چهار کتاب ارزشمند از او به یادگار مانده‌اند؛ دو کتاب تحقیقی با عنوان «تنبک و نگرشی به ریتم از زوایای مختلف» و دو کتاب آموزشی که دوره‌های ابتدایی، متوسطه و عالی آموزش تنبک را شامل می‌شود. تلفیق ریتم‌های ملودیک موسیقی ایرانی با تمرین‌ها و قطعات آموزشی از دیگر ویژگی‌های برجسته آثار او است.

دیدگاه و روش نوازندگی

وی بر این باور بود که نوازنده تنبک باید تعادل میان قدرت و ظرافت اجرایی را حفظ کرده و از خلاقیت در اجرا بهره‌مند باشد. از نوآوری‌های مهم او می‌توان به گسترش ریتم‌های مطربی و ایجاد ریزهای شانزده‌گانه اشاره کرد.

https://www.aparat.com/v/3f0vM

تمبک: (تنبک، دمبک، دندونک و ضَرب) یکی از سازهای کوبه‌ای ایرانی است. این ساز پوستی، از نظر سازشناسی جزء طبل‌های جام‌شکل محسوب می‌شود.

بدنهٔ تمبک را در گذشته از جنس چوب، سفال و گاهی هم فلز می‌ساختند، اما امروزه تنها از چوب در ساختن تمبک استفاده می‌شود. تمبک از بخش‌های زیر تشکیل شده‌است:

• پوست
• دهانهٔ بزرگ
• تنه
• پا
• گلویی (نفیر)
• دهانهٔ کوچک (کالیبر)

از حلقه در انگشت‌های وسطی دستان می‌توان با زدن روی پوست دهانه بزرگ چسبیده به تنه و شیارهای روی تنه با کشیدن حلقه‌ها اصوات و شیرین کاری‌های متنوع و جالبی اجرا کرد.

پیشینه تمبک با نام‌های پهلوی دمبلک به پیش از اسلام می‌رسد و بنابر نظر دکتر معین دمبک صورت دگرگون‌شدهٔ همین نام است. به نظر برخی موسیقی‌دان‌های قدیمی ایران مانند فارابی زادگاه تمبک در مناطق غربی ایران است. ^{[نیازمند منبع]}

تمبک در چند دههٔ اخیر پیشرفت چشم‌گیری کرده و حتی به عنوان سازی مستقل برای تک‌نوازی مطرح شده‌است.

دربارهٔ وجه تسمیه این ساز، هنوز یک رای نهایی حاصل نشده‌است. بهمن رجبی Rajabi معتقد است که نام این ساز در اصل تنبک بوده و تبدیل آن به تمبک به دلیل قلب حرف «ن» ساکن به «م»، قبل از حرف «ب» است؛ مثل اتفاقی که در تلفظ واژهٔ «شنبه» می‌افتد. (تنبک و نگرشی به ریتم از زوایای مختلف نوشته بهمن رجبی Rajabi) اما گروهی دیگر اعتقاد دارند که صورت «تنبک» منشاء منطقی نداشته و به همین دلیل به اشتباه در میان مردم رواج یافته‌است.

اما در نوازندگی این ساز از تکنیک‌هایی به نام‌های «تُم»، «بک»، «پلنگ» و «ریز» استفاده می‌شود؛ بنابراین چندان بعید نیست اگر نامگذاری «تمبک» بر اساس همین اسامی صورت گرفته باشد. از دیدگاه زبان‌شناسان واژه Tambourine که در زبان‌های اروپایی برای تمبک به کار می‌رود از واژهٔ تنبور پهلوی وام گرفته شده‌است.

اما داریوش صفوت معتقد است که نام تنبک به صداهای «تم» و «بک» اشاره دارد که اولی صدای بمی است که حاصل ضربه به مرکز پوست ساز است و دومی صدایی زیر ناشی از ضربه زدن به حاشیهٔ آن.

حسین دهلوی در مقدمهٔ کتاب آموزش تمبک در مورد انتخاب کلمهٔ «تمبک» نوشته است:

طنین هجای «تُم» بیش از هجاهای «دُم، دُن، تُن» و غیره (در اسامی دمبک، دنبک، تنبک …) بازگو کنندهٔ صدای حاصل از اجرا در ناحیهٔ مرکزی این ساز است و از طرفی چون برطبقِ یکی از قواعد تلفظ زبان فارسی، هرگاه حرف «ن» ساکن در کلمه، قبل از «ب» واقع شود، در تلفظ به «م» تبدیل می‌گردد، لذا نام این ساز آن‌طور که تلفظ می‌شود، «تمبک» اختیار و در این کتاب به‌کاربرده شده است.»

از قدمای نوازندگی تمبک می‌توان از حاجی‌خان ضرب‌گیر ، عیسی آقاباشی، رضاقلی‌خان نوروزی، ابوالحسن صبا و عبدالله دوامی نام برد.

و از نوازندگان معاصر تمبک: